Czy będą obowiązkowe badania dla kierowców-seniorów? Komisja Europejska podjęła decyzję

Unia Europejska wprowadza nowe przepisy: badania lekarskie kierowców-seniorów, samoocena zdrowia i cel wizji zero – zero ofiar na drogach do 2050 r.

Komisja Europejska od lat stawia sobie za cel poprawę bezpieczeństwa na drogach. Najnowszy plan, określany hasłem „wizja zero na drogach”, zakłada, że do 2050 roku liczba ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych w Unii Europejskiej ma spaść do zera, a liczba poważnie rannych – niemal do zera. Ambitna wizja, biorąc pod uwagę, że co roku na unijnych drogach ginie ponad 20 tys. osób.

Do 2030 roku UE chce zmniejszyć tę liczbę o połowę, a potem dążyć do całkowitego wyeliminowania śmierci na drogach. Jednym z filarów tej polityki są zmiany dotyczące badań lekarskich kierowców-seniorów, szczególnie osób starszych.

Badania lekarskie dla seniorów – europejski spór

Najwięcej emocji wywołała propozycja Komisji, aby kierowcy po ukończeniu 70. roku życia przechodzili obowiązkowe badania lekarskie po 70. roku życia co 5 lat, a brak pozytywnej opinii skutkowałby automatyczną utratą prawa jazdy. Posłowie Parlamentu Europejskiego sprzeciwili się jednak jednolitemu rozwiązaniu. Ich zdaniem mogłoby ono zostać uznane za formę dyskryminacji ze względu na wiek.

Zamiast tego przyjęto kompromis: każdy kandydat na kierowcę w UE będzie musiał przejść badania lekarskie lub wypełnić formularz samooceny zdrowotnej. Kraje członkowskie mogą samodzielnie zdecydować, czy samoocena zdrowia kierowców wystarczy, czy konieczne będzie pełne badanie lekarskie, obejmujące m.in. kontrolę wzroku kierowców, układu krążenia i zdolności poznawczych.

To rozwiązanie odzwierciedla różnorodność praktyk w Europie. W Hiszpanii seniorzy powyżej 70. roku życia muszą odnawiać prawo jazdy co dwa lata po badaniu lekarskim. W Holandii badania obowiązują od 75. roku życia co pięć lat. W Niemczech natomiast nie ma takiego obowiązku, choć – jak pokazują badania – ponad 60 proc. kierowców popiera regularne testy sprawności po osiągnięciu określonego wieku.

Starzejące się społeczeństwo i większe ryzyko na drogach

Zmiany w przepisach są odpowiedzią na demograficzne prognozy. Według danych Komisji Europejskiej, do 2050 roku blisko połowa mieszkańców UE będzie miała 50 lat lub więcej. Liczba osób powyżej 80. roku życia wzrośnie z obecnych 90 mln do ponad 400 mln. W Polsce starzenie się społeczeństwa przebiega jeszcze szybciej – już w 2030 roku liczba osób w wieku emerytalnym będzie wyraźnie wyższa niż obecnie.

– Nie ma precyzyjnego wieku, w którym należy przestać prowadzić pojazd, ale wraz z wiekiem u większości ludzi obniża się sprawność psychofizyczna – mówi dr Ewa Odachowska-Rogalska z Instytutu Transportu Samochodowego. – Badania wskazują, że największe zmiany czasu reakcji występują w wieku 50–60 lat oraz po 65. roku życia. Osoby po 75. roku życia reagują nawet dwa razy wolniej niż młodsi kierowcy.

Ekspertka podkreśla, że bezpieczeństwo seniorów na drogach wiąże się m.in. z problemami w ocenie pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniach oraz gorszym widzeniem w kontrastowych warunkach. To sprawia, że często popełniają błędy prowadzące do poważnych wypadków.

Statystyki nie pozostawiają złudzeń

Z raportu Komendy Głównej Policji za 2024 rok wynika, że kierowcy w wieku 60+ spowodowali 3866 wypadków drogowych z udziałem seniorów, w których zginęło 339 osób, a ponad 4300 zostało rannych. Szczególnie niepokojące są dane dotyczące rowerzystów – seniorzy stanowili najliczniejszą grupę sprawców wypadków w tej kategorii oraz najliczniejszą grupę ofiar śmiertelnych.

To pokazuje, że wraz z wydłużaniem się życia i rosnącą liczbą aktywnych seniorów na drogach problem będzie się tylko nasilał. Statystyki wypadków kierowców 60+ stają się więc mocnym argumentem za zmianami prawnymi.

Eksperci ostrzegają przed ageizmem

Nie brakuje jednak głosów krytyki wobec jednolitych ograniczeń. Organizacja AGE Platform Europe zwraca uwagę, że przepisy muszą być wyważone, a decyzje o zdolności do prowadzenia pojazdu powinny opierać się na indywidualnych badaniach, a nie na samej dacie urodzenia.

Podobne stanowisko zajmuje Europejska Rada Bezpieczeństwa Transportu (ETSC). W raporcie „Balancing Safety and Independence” eksperci wskazują, że obowiązkowe badania lekarskie kierowców-seniorów nie zawsze skutkują zmniejszeniem liczby wypadków, a mogą jedynie ograniczać mobilność osób starszych. To z kolei prowadzi do problemów społecznych – izolacji i zależności od innych.

Badania wzroku i sprawności – rozwiązanie bardziej skuteczne

Z badań medycznych wynika, że badania psychologiczne kierowców i kontrola wzroku kierowców są znacznie lepszym predyktorem bezpieczeństwa niż sam wiek. Badania przeprowadzone w USA i Europie wskazują, że seniorzy z pogorszonym wzrokiem mają wyraźnie wyższe ryzyko uczestnictwa w wypadkach. Dlatego Komisja Europejska naciska, by w minimalnym zestawie badań znalazły się testy wzroku i podstawowe badania medyczne.

Wizja zero – ambitny plan czy realna perspektywa?

Unijna strategia „wizja zero na drogach” to projekt niezwykle ambitny, ale zdaniem ekspertów z ETSC obecne tempo redukcji ofiar wypadków jest zbyt wolne, aby osiągnąć cel do 2050 roku. Bez zmian w badaniach kierowców, lepszej infrastruktury i szerszego wykorzystania technologii wspomagających kierowców plan pozostanie na papierze.

Dla Polski oznacza to konieczność zmierzenia się z pytaniem: czy wprowadzić obowiązkowe badania lekarskie po 70. roku życia, czy pozostać przy systemie samooceny zdrowia kierowców? Odpowiedź na to pytanie zadecyduje nie tylko o bezpieczeństwie seniorów na drogach, ale i o mobilności milionów osób starszych.

Źródła:

• European Parliament – Road safety: deal for modern EU driving licence rules
• ETSC – Balancing Safety and Independence: Road Safety Challenges for Older Road Users
• Euronews – Right-wing alliance derails obligatory check-up plans for driving licence renewal